PV: Có vẻ như khái niệm đô thị thông minh là một cụm từ bao hàm rất nhiều thứ rộng lớn, không chỉ đơn thuần là ứng dụng công nghệ. Dưới góc nhìn của một nhà văn, theo ông Tạ Duy Anh, đô thị thông minh là gì?

Nhà văn Tạ Duy Anh: Đúng là định nghĩa về đô thị thông minh dường như chưa có điểm kết, ít nhất là qua khoảng 10 quan điểm mà tôi tham khảo. Nhưng có một điểm chung là gắn với công nghệ. Tôi cũng thử xin đưa ra định nghĩ của riêng mình: Đó là đô thị sử dụng công nghệ để giảm thiểu sức người nhưng lại có khả năng cung cấp tức khắc, chính xác, công bằng những dịch vụ công, đáp ứng tốt nhất những nhu cầu chính đáng hàng ngày của người dân một cách tiết kiệm, thuận lợi, minh bạch, nhanh chóng và thú vị hơn.

Nếu tìm hiểu một số đô thị thông minh trên thế giới, thì chúng ta sẽ thấy một đô thị thông minh đôi khi chỉ cần một dịch vụ nào đó mà cư dân ở đấy muốn nó thông minh. Chẳng hạn như thành phố Kansas ở bang Missouri (Mỹ) muốn nhanh chóng tạo ra khu tập trung cho các công ty công nghệ khởi nghiệp dọc theo một tuyến xe điện 2,2 dặm xây mới. Và họ ưu tiên lắp đặt nhiều loại cảm biến giám sát để nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống đèn đường LED. Như vậy, mẫu số chung, trở thành điều kiện nền tảng của một đô thị thông minh vẫn phải là dựa trên công nghệ.

Tuy nhiên, dù công nghệ có hiện đại đến mấy, thiết bị có thông minh đến đâu, được đầu tư bài bản và cặn kẽ bao nhiêu đi nữa nhưng người dân thiếu ý thức pháp luật, ý thức văn hóa, ý thức xây dựng - tức là trình độ văn minh còn thấp - thì quá trình tiện ích mà công nghệ đem lại có thể trở thành con dao hai lưỡi.

Với tôi, xây dựng đô thị thông minh là để người dân sinh sống tại đó không còn thấy căng thẳng về tâm lý mỗi khi cần đáp ứng nhu cầu gì đó, không còn lo lắng khi ra khỏi nhà, tin tưởng khi sử dụng các loại dịch vụ, trong khi khách du lịch, các đối tác thương mại được cảm thấy tiện lợi và dễ hòa nhập như đang ở chính đất nước của họ.

Và ý chí của con người là quyết định cuối cùng. Bản thân thuật ngữ “trí tuệ nhân tạo” - thứ “vật liệu” cốt lõi làm nên một thành phố thông minh - đã nêu bật vai trò chủ đạo, vai trò không thể thay thế của con người. Con người tạo ra các thiết bị thông minh và điều hành nó theo ý muốn, chứ không thể có quá trình ngược lại, dù công nghệ có đi xa đến đâu.

TP.HCM kỳ vọng phát triển vượt bậc khi triển khai xây dựng TP thông minh. Nguồn ảnh: Nguyễn Văn Hải/Báo Thanh niên

PV: Khi nói về đề án đô thị thông minh mà TP.HCM đang xây dựng, những người đứng đầu thành phố này đã cho biết sẽ hướng tới 4 chủ thể, một trong số đó chính là doanh nghiệp. Ở góc độ doanh nghiệp, ông Đoàn Hiếu Minh mong muốn một đô thị thông minh sẽ là đô thị như thế nào?

Ông Đoàn Hiếu Minh: TP.HCM mấy hôm nay đang xôn xao vụ việc trẻ em bị bạo hành ở một trường mầm non. Theo dõi thông tin về sự việc, tôi thấy đây là điều rất đáng buồn, và một thành phố quyết tâm xây dựng đô thị thông minh thì không thể xảy ra chuyện này.

Một thành phố thông minh không chỉ là thành phố phủ sóng toàn bộ tiện ích mà là thành phố có sự nhân văn. Và vì thế, trẻ em cần có một nên giáo dục thông minh, giàu tình yêu thương để lúc nào cũng nhìn thấy các cháu có tiếng cười.

Với tư cách người dân, tôi nghĩ và mong muốn đơn giản, đô thị thông minh phải là nơi đáng sống, là thành phố nhân văn và nâng cao giá trị con người. 

Dưới góc độ doanh nghiệp, nếu việc ứng dụng công nghệ có thể giúp chúng tôi tương tác với chính quyền một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn thì đó là điều rất tuyệt vời.

PV: Mới đây, viện Brookings vừa công bố Báo cáo xếp hạng các thành phố toàn cầu về đổi mới an toàn công cộng, trong đó Singapore dẫn đầu bảng xếp hạng thành phố thông minh an toàn nhất. Từ những kinh nghiệm trong quy hoạch đô thị ở Singapore, ông có thể cắt nghĩa, đô thị thông minh là gì? Và chúng ta có thể áp dụng khái niệm của Singapre vào TP.HCM của Việt Nam?

Nhà quy hoạch Nguyễn Đỗ Dũng: Thành phố thông minh là công cụ để giúp chính quyền vượt qua một số thách thức trong quá trình phát triển đô thị. Thách thức mỗi nơi mỗi khác. Ở TP.HCM là tắc nghẽn giao thông và ngập lụt. Tại Singapore là ô nhiễm không khí do đốt rừng ở Indonesia và sự già đi của dân số khiến cho hệ thống y tế phải chuyển đổi để phù hợp. Do đó, đô thị thông minh ở TP.HCM sẽ rất khác với Singapore.

Khái niệm đô thị thông minh rất rộng, mỗi thành phố có những mục tiêu, cách tiếp cận và cách làm khác nhau. Ví dụ như TP Rio de Janeiro ở Brazil chỉ tập trung vào theo dõi các hoạt động trong TP thông qua 900 camera và thông tin thời tiết để phản ứng kịp thời trước các rủi ro về giao thông, môi trường, ngập lụt. Singapore thì muốn tiến một bước xa hơn, đô thị thông minh không chỉ là một mạng lưới các camera và sensor (cảm biến) mà còn là dịch vụ công phục vụ trực tiếp người dân.

Câu hỏi đặt ra là TP.HCM sẽ xây dựng thành phố thông minh để giải quyết vấn đề gì và xây dựng năng lực của mô hình này đến mức độ nào? 

Theo tôi, để xác định mục tiêu và sắp xếp lộ trình thực hiện, TP.HCM nên khảo sát ý kiến các đối tượng được thụ hưởng cụ thể từ việc phát triển đô thị thông minh. Ví dụ, nếu thành phố đặt mục tiêu tập trung vào phục vụ dân thì hỏi vấn đề họ quan tâm nhất hiện nay là gì. Có thể đó là một số vấn đề “nóng”, ví dụ như dịch vụ hành chính vẫn “hành là chính”, hoặc vấn đề ngập lụt, kẹt xe… Chính người dân sẽ đưa ra câu trả lời xác thực về vấn đề cần tập trung giải quyết là gì. Từ đó thành phố có thể xây dựng mục tiêu và tìm giải pháp công nghệ có thể giải quyết ngay các lực cản phát triển của mình.

Công nghệ chỉ là nền tảng, cốt lõi của thành phố thông minh vẫn là con người. Xây dựng đô thị thông minh là tạo ra kết nối giữa Chính phủ, doanh nghiệp và người dân.

Kể cả khi quan hệ giữa ba đối tác này chỉ là quan hệ một chiều, tức là thành phố thu thập thông tin và cung cấp dịch vụ tới doanh nghiệp và người dân, thì sự tham gia của doanh nghiệp và người dân vẫn vô cùng quan trọng.

Nếu không có người cung cấp thông tin, mô hình đô thị thông minh sẽ trở thành vô dụng. Không thành phố nào trên thế giới có thể lắp đặt camera ở tất cả mọi ngõ ngách và điện tử hóa mọi công trình hạ tầng. Để “tai mắt” của chính quyền có thể bao trùm cả thành phố, chính quyền phải dựa vào người dân.

Xin cảm ơn các vị khách mời đã tham gia cuộc đối thoại!